Na Hisaru pronađen češalj od kostiju iz 4. do 6. veka sa likovima apostola i ribara

Na arheološkom nalazištu Hisar u Prokuplju ove godine otkriven je izuzetno redak nalaz – fragment češlja izrađenog od kostiju, ukrašen liturgijskim scenama sa likovima apostola i ribara, a za koji se pretpostavlja da je nastao između četvrtog i šestog veka. Kako ističe arheolog Sanja Crnobrnja Krasić iz Narodnog muzeja Toplice, reč je o predmetu koji pripada luksuznim i retkim nalazima na prostoru Srbije.

Pored češlja, arheolozi su tokom ovogodišnje kampanje pronašli i bronzani krst, strelice, delove pojasne opreme, kao i druge arheološke ostatke i jame koje se trenutno iskopavaju. 

Sve ovo deo je pete po redu istraživačke kampanje koja se na Hisaru sprovodi uz podršku Ministarstva kulture, u okviru naučnog projekta „Arheološka istraživanja utvrđenja Hisara u Prokuplju“.

Ove godine radimo u skladu sa strategijom istraživanja kako bismo prikupili sve relevantne činjenice o Hisaru – njegovim gabaritima, rasporedu, funkciji i vremenskom okviru korišćenja. Dosadašnji rezultati su izuzetni, a nalazi svake godine sve bogatiji – istakla je Crnobrnja Krasić.

Ona podseća da su prošle godine istraživači pronašli srebrni novac Vuka Brankovića, koji se retko otkriva van Kosova i Metohije, kao i brojne druge zanimljive predmete koji dopunjuju sliku o bogatoj prošlosti Prokuplja i ovog značajnog utvrđenja i lokaliteta.

Na terenu se trenutno radi na više lokacija, a svake godine otvara se od četiri do šest sondi. 

Prošlogodišnja istraživanja, sprovedena u zoni kod Savićevca, donela su otkriće novog bedema i objekata, što je otvorilo pitanje gde se nalaze crkveni ostaci za koje se pretpostavlja da su na samom brdu Hisar ili ispod sadašnjeg Savićevca.

Deo lokaliteta danas se nalazi ispod asfalta i parkinga, što otežava istraživanja, ali arheolozi planiraju da nastave iskope još najmanje dve nedelje, nadajući se novim otkrićima.

Prema rečima Crnobrnje Krasić, u poslednjih pet godina na Hisaru je dobijena mnogo jasnija slika konfiguracije terena i rasporeda nekadašnje infrastrukture. 

Otkriveno je da je Hisar, pored citadele, imao još dve linije bedema, kao i skriveni prolaz, koji je, kako se pretpostavlja, služio za bekstvo iz utvrđenja u slučaju nužde.

Reč je o velikom ranovizantijskom utvrđenju iz doba cara Justinijana, povezanom sa ranovizantijskom bazilikom u podnožju i kasnoantičkim termama. Verujemo da je i na samom brdu postojala crkva iz tog perioda. Kasnije, u 14. veku, prostor je redukovan na današnju tvrđavu, koja je konzervirana 2019. godine i pripadala je nekom topličkom velikašu – objašnjava arheolog Crnobranja Krasić.

U istorijskim izvorima pominju se vojvode Krajimir i Juga, a pitanje koji od njih je stolovao na Hisaru i dalje je otvoreno. 

Ono što je sigurno jeste da je današnja tvrđava tipičan primer srpske srednjovekovne arhitekture 14. veka, sa moćnim i očuvanim bedemima, koji i danas dominiraju na vrhu brda Hisar iznad sadašnjeg grada.

Hisar – svedočanstvo istorije Prokuplja

Brdo Hisar obuhvata čitav kompleks koji svedoči o višeslojnoj istoriji Prokuplja – od praistorije, preko antike i ranog vizantijskog perioda, do srednjeg veka. 

U nju spadaju crkva Svetog Prokopija, Latinska crkva, kao i antičke terme – ostaci drevnog Hameuma, po kojem je grad i dobio svoje antičko ime.

Istraživanja su pokazala da su se tragovi Hameuma nalazili i na samom brdu, gde je verovatno bilo vojno postrojenje za zaštitu i kontrolu doline Toplice. 

Danas, tvrđava na Hisaru nije samo istorijski simbol grada, već i kulturni znak Prokuplja, koji kroz nova arheološka istraživanja svakim danom sve jasnije otkriva svoju bogatu i slojevitu prošlost.

Hisar – kulturno dobro Prokuplja

Inače, sam kompleks Hisar, proglašen je za kulturno dobro još 1961. godine, a 1983. godine je proglašen za kulturno dobro od velikog značaja za Republiku Srbiju.

Na početku brda Hisar, nalazi se crkva Svetog Prokopija, kao i Jug Bogdanova crkva i Spomen-kosturnica poginulim borcima u Drugom svetskom ratu.

Tu je još i plato sa sa bistama pesnika Rada Drainca i slikara Bože Ilića, kao i spomenik Aleksi Saviću. 

Na samom vrhu Hisara, izgrađena je zadužbina „Savićevac“ i Jug Bogdanova kula.