Prva Amerikanka koja je obukla uniformu srpske vojske i ponela čin narednika, bila je medicinska sestra iz Njujorka Rut Farnam. Nesebično je pomagala narodu Srbije, a o ratu i stradanju Srba napisala je i knjigu. Uz to je bila i prva žena koja je kročila na oslobođenu teritoriju tadašnje Kraljevine Srbije.
Poreklom iz Ivanjice, ali sticajem okolnosti rođen u Beloj Palanci – Božidar Boško Petrović istorijska je ličnost za koju je retko ko čuo u tom malom mestu na jugu zemlje. Komunista, antifašista, fudbaler i reprezentativac Jugoslavije, ratni pilot koji je poginuo u Španskom građanskom ratu na strani republikanaca, nema nikakvo obeležje u Beloj Palanci, a po njemu danas nose naziv ulice u Beogradu, Novom Sadu i Ivanjici, a svoje obeležje ima i na stadionu Partizana.
Otvoren najpre davne 1884. godine kao prizemna gostiona, svoj današnji izgled i spratnost dobio je nakon rušenja stare i izgradnje nove zgrade 1926. godine, pirotski hotel Nacional godinama je bio ugostiteljski objekat koji je trajao najduže. U 20. veku u tom objektu bili su i trgovačke radnje, a danas se u prizemlju zgrade nalazi privatna banka.
Na dan kada su srpski vojnici 1878. godine po drugi put u mesec dana ušli u Kuršumliju i konačno je oslobodili nakon 424 godine vladavine Osmanlija, u parku Topličkog ustanka će se 19. januara od 11 sati održati parastos oslobodiocima Kuršumlije kod jedinog spomenika u Toplici podignutog u čast stradalima u borbama sa Turcima.
Kako je izgledao život rimskih legionara i srednjevekovnih vitezova Nišlije i turisti moći će da vide na izložbi „Od legionara do viteza: koji si tip?“, u holu Istorijskog arhiva Niš.
Razglednice, karikature, plakati, novinski tekstovi i crno-bele fotografije zavejanog Niša – sve to izloženo je na šetalištu kod Gradske kuće, u okviru postavke “Niš zimi” koju je pripremio Istorijski arhiv. Autor Igor Rakić kaže da time žele da starije podsete, a mladima pokažu kako je grad nekada izgledao.
Premijera filma ”Bilo jednom u Srbiji”, u kome je prikazan razvoj Leskovca između dva svetska rata i kako je taj grad dobio nadimak ”Srpski Mančester”, prikazana je početkom marta, a da će priča o zlatnom dobu Leskovca dobiti nastavak potvrđeno je danas, nakon što je Gradsko veće donelo odluku da iz gradske kase za nastavak snimanja bude izdvojeno još 15 miliona dinara.
Drugi tom zbornika dokumenata Zapisnici sa sednica suda pirotske opštine između dva svetska rata izašao je iz štampe, a u njemu se nalaze dokumenti iz prvih godina četvrte decenije prošlog veka, koji svedoče i promenama u opštinskoj upravi, ljudima koji su vodili grad, idejama koje su imale modernizacioni karakter i promenama koje su jednu orijentalnu varoš transformisale u moderan grad.
Nakon Beograda, i Niš bi mogao da dobije spomenik Stefanu Nemanji, na inicijativu Udruženja stvaralaca Niša “Car Konstantin”. Ideja je da on bude izgrađen u porti Pantelejske crkve, a inicijatori kažu da čekaju saglasnost nadležnih i da žele da daju deo novca za spomenik, kako navode, najpoznatijem Nišliji po ubeđenju.
“Da ih nema, ovaj naš ljudski svet bio bi uveliko osiromašen, hvala macama što postoje za nas” – kaže niški profesor istorije umetnosti u penziji Kamenko Marković, koji čuva skoro 30 mačaka. Sve su vakcinisane, sterilisane i uvek site, a u tome mu pomaže komšinica. Njegova velika ljubav je i holandski slikar Rembrant, kome je posvetio više od pola veka života.
Minirajući most kod Tvrđave u centru, na današnji dan 1918. godine, Nemci su se povukli iz Niša, a Moravska divizija uspela je da oslobodi grad. Uz povike „Živeli junaci“ u Niš su par dana kasnije stigli odredi francuskog generala Šarla Tranijea i prestolonaslednik Aleksandar, uz pratnju Vojvode Živojina Mišića.
Od Prahova do Jadranskog mora, zamišljena kao deonica Transbalkanske železnice, najteža deonica od Niša do Knjaževca duga 68 kilometara svečano je otvorena pre jednog veka – 15. avgusta 1922. Danas, nakon 2,5 godine od rekonstrukcije najlepše deonice preko Svrljiga i Niševačke klisure, pruga nije u funkciji celom dužinom jer se sada radi deo od Matejevca do stanice Niš.
Deo zaostavštine čuvenog Nišlije Dušana Cvetkovića Duce, autora pesme “Niška Banja, topla voda”, posetioci će moći da pogledaju u okviru izložbe “Čika Ducin svet” autorke Miljane Đorđević, od 11. avgusta do 9. septembra, u holu Istorijskog arhiva. Svečano otvaranje je u četvrtak u 12 sati.
Grobno mesto i spomenik crnogorskog junaka serdara Jola Piletića, koji se nalaze na niškom Starom groblju, nisu više devastirani, pošto su ih obnovili poštovaoci iz Udruženja Crnogoraca jugoistočne Srbije. Piletić je i jedan od graditelja građanskog Niša nakon oslobođenja od Turaka, a njegovi potomci kažu da su inicijativu pokrenuli pre nekoliko godina, kada su uvideli da njegovo ime počinje da pada u zaborav. Održan je i pomen u njegovu čast.
Na današnji dan, pre 108 godina, predsednik Vlade Srbije Nikola Pašić primio je u Nišu, u hotelu „Evropa“, telegram kojim je Austro-ugarska objavila rat Kraljevini Srbiji. Ispostaviće se da je time počeo Prvi svetski rat, najveći dotadašnji sukob u istoriji sveta.
Na današnji dan pre 201 godine upravnik Niša Husein-paša Gavanozolu izvestio je beogradskog vezira da su javno vešani episkop niški Melentije i dotadašnji upravnik Niša Ali-paša Karsli. Istoričar Milan Ranđelović kaže da se do sada verovalo da je odluku o njihovom pogubljenju doneo Gavanozolu, ali da jedno pismo iz turskih arhiva otkriva da je to naredio osmanski vladar.
Istorijski arhiv u Nišu i ovog avgusta organizuje “Leto u Arhivu” za decu uzrasta od 10 do 14 godina. Oni će imati priliku da svakog utorka i četvrtka od 11 do 12 sati učestvuju u radionicama koje vodi istoričarka i arhivistkinja Nina Stojanović.
U toku su prva zvanična istraživanja srednjovekovnog utvrđenja Koprijan, odnosno Kurvingrad, u Malošištu kod Doljevca. Arheolozi su do sada pronašli srednjovekovnu grnčariju, životinjske kosti, čaure i metke iz Prvog svetskog rata, klinove, klanfe i kameno tocilo. Sama tvrđava je, međutim, znatno uništena, naročito nelegalnim kopanjima, kaže rukovodilac istraživanja Vesna Bikić sa Arheološkog insituta u Beogradu.
Izložba “Meksiko u istorijskoj štampi Srbije” biće otvorena u utorak, 12. jula, u 14 sati, u holu Istorijskog arhiva u Nišu. Posetioci će imati priliku da pogledaju nekoliko stotina članaka o Meksiku objavljenih u srpskoj štampi.
“Stazom 41. pešadijskog puka – mart 1917. godine – čišćenje Jastrepca od razbojnika” naziv je ekspedicije koju bugarska nevladina organizacija “Vojno-istorijski komitet” organizuje 29. i 30. juna na jugu Srbije. Niški istoričari to vide kao provokaciju, ekstremistički ispad i promovisanje masovnih zločina nad srpskim stanovništvom tokom bugarske okupacije i Topličkog ustanka 1917. Smatraju da bi država Srbija to morala da sankcioniše.
