Ustanici koji su krajem februara 1917. krenuli u oslobađanje južnih krajeva, a početkom marta i stigli do Niša doživeli su pravu odmazdu od strane okupatora pod komandom pukovnika Aleksandra Protogerova. Istoričar Aleksandar Dinčić, u svom trećem delu o ovom istorijskom događaju piše da je Protogerova vojska ostala upamćena kao “kaznena ekspedicija”.
Prva ustanička puška protiv okupatora u Prvom svetskom ratu planula je 24. februara 1917. godine, a ustanički talas je ka Nišu, u danima koji slede, dolazio sa nekoliko strana. Najviše, kako piše istoričar Aleksandar Dinčić, iz Topličkog kraja, gde je i bio epicentar samog ustanka, ali i iz Svrljiga i Aleksinca, a planula je i zaplanjska puška. Ovo je drugi deo priče o ustanku sa početka 20. veka, a treći i poslednji deo, biće objavljen narednih dana.
Događaje tokom, ali i one koji su prethodili Topličkom ustanku istraživao je niški istoričar Aleksandar Dinčić, a čitaocima će njegova saznjanja biti predstavljena u nastavcima. Prva ustanička puška protiv okupatora u Prvom svetskom ratu, kako navodi Dinčić, planula je upravo 24. februara 1917. godine. Opisuje dešavanja iz tog perioda u niškom kraju.
Preko 500 stalnih, povremenih ili privremenih Nišlija, koji su svojim radom i stvaralaštvom dali doprinos ovom gradu, nalazi se na 500 strana Enciklopedije znamenitih ličnosti Niša, čije je pilot izdanje nedavno odštampano, a do kraja 2019. godine ona će se naći i u knjižarama.
Na današnji dan grupa od oko 150 logoraša krenula je 1942. godine u bekstvo iz logora na Crvenom Krstu. Ipak, istoričar i kustus Memorijalnog kompleksa „12. februar“ Nebojša Ozimić podseća da se iste godine, početkom decembra, odigralo još jedno bekstvo. Ovaj put u slobodu nije prošao slavno, ali je nekoliko logorašica pokazalo neverovatnu hrabrost.
Istorijske i teološke priče, kao i kratke eseje o problemima mladih, mogu se pročitati u knjizi jereja Miroslava Jovanovića “Seme večnog života”. Knjiga je iz štampe izašla krajem decembra 2018. godine i može se kupiti u prostorijama Biblijske škole u Leskovcu po ceni od 400 dinara.
Kafić „Joy“ u Dušanovoj ulici u Nišu bio je labudova pesma zlatnih osamdesetih, priča bivši vlasnik Jovan Mandić, i omiljeno mesto mladih Nišlija, ali i jugoslovenskih muzičara koji su dolazili u grad. Zatvoren je uz svirku grupe „Leb i sol“ u Dušanovoj, pre 30 godina, i tako otišao u legendu.
Visoko iznad grada, koji je nekada nosio ime Caribrod, sa pogledom koji stremi prema srpsko-bugarskoj granici, jedinstvena je kosturnica “Pametnik“ u kojoj zajedno počivaju srpski i bugarski vojnici i oficiri iz bratoubilačkog rata 1885. godine.
Građevina sa oktogonom iz Konstantinovog doba, izgrađena početkom 4. veka, slučajno je otkrivena pre više od 30 godina u zaleđini niške Tvrđave, na prostoru poznatom kao Gradsko polje, ali i dalje krije tajne i predstavlja pravi izazov za arheologe. Ono u šta su stručnjaci sigurni jeste da je reč o značajnom nalazištu, velikom turističkom potencijalu i objektu koji je u vreme antike bio reprezentativan.
Dokumentarni film „Kraljevski top – istorija srpske krune“, niškog reditelja Velimira Stojanovića i scenariste Dragana Markovića, biće prikazan u zvaničnoj selekciji sedmog po redu „BaNeFF doc.short“ festivala u Stokholmu.
O tome koliko je sećanje na Veliki rat ugrađeno u kulturni identitet pojedinca, kako se istorijski sadržaji mogu približiti čoveku u 21. veku, kao i na koje je sve načine moguće uključiti se u kreiranje kulturnih događaja, građani će moći da čuju na Gradskom forumu „Čuvari nasleđa jugoistočne Srbije“, zakazanom za ponedeljak, 26. novembar u niškom Media centru.
Skoro 10 odsto stanovnika Pirota krajem 19. veka bili su stranci, ali ono što je značajnije, ti strani državljani bili su pokretači kulturnog, prosvetnog, intelektualnog i javnog života u tek oslobođenom Pirotu. A svi su u Pirot dolazili nevoljno, po službenoj dužnosti, ali ih to nije sprečilo da načine pionirske korake u sveukupnom razvoju tada male varoši na jugoistoku Srbije.
Svi oni koji žele da čuju nešto o oslobođenju i ujedinjenju nakon 1918. godine, imaće prilike da to učine u amfiteatru Fulozofskog fakulteta u Nišu, 19. novembra, na predavanju profesora beogradskog Univerziteta Miloša Kovića.
Oni koji bi hteli da se upoznaju sa Nišom s kraja 19. veka, mogu da učestvuju u organizovanoj šetnji „Upoznajmo svoje nasleđe: Korakom Sremca i Kalče“, u ponedeljak 19. novembra. Šetnju će voditi profesor Dragan Todorović sa Filozofskog fakulteta u Nišu, a kreće sa platoa kod Kalče.
Grnčarija, metalni predmeti i drugi materijal iz doba praistorije, koji je prikupljen na teritoriji Aleksinačke kotline tokom dugogodišnjih istraživanja, biće predstavljeni na izložbi koja se otvara danas u 13 sati u galeriji “Sinagoga”, a trajaće do sredine decembra.
Posle pada Niša u Prvom svetskom ratu, novembra 1915, Pantelejska crkva skrnavljena je od strane nemačkih vojnika, navode istoričari, ali je ironijom sudbine nakon oslobođenja 1918, postala groblje okupatora. Ratne igre nastavljene su i tokom Drugog svetskog rata, kada je odlukom Trećeg rajha “preseljeno” u Nemačku, a u Nišu nema traga postojanja ovoj istorijskoj epizodi.
Komad o srpskim i bugarskim vojnicima koji su na Uskrs 1918. godine izašli iz rovova na Solunskom frontu, spustili oružje i čestitali jedni drugima praznik, a čiji je autor niški glumac Aleksandar Mihailović, biće pretočen u dokumentarno-igrani film. Film će biti sniman u Bugarskoj, a producent Emil Mihov najavio je da će prvi kadrovi biti snimljeni u martu sledeće godine.
Knjiga “Srpski nacionalni interes” profesora političkih nauka Vladimira Prvulovića, koja detaljno objašnjava elemente srpskog nacionalnog i kulturnog identiteta kroz istoriju, biće promovisana u sredu, 14. novembra od 19 sati u maloj sali Niškog kulturnog centra.
Oko 22 miliona ljudskih života, od čega više od milion iz Srbije, zbrisano je u Prvom svetskom ratu, koji je buktao između 1914. i 1918. godine. Nezvanično su puške položene 11. novembra 1918, kada su sile Antante potpisale primirje sa Nemačkom. Značaj ovog datuma, ali i horor koji je doneo četvorogodišnji rat, za Južne vesti opisuje niški istoričar Aleksandar Dinčić.
Ljubitelji istorije će povodom Dana primirja u Prvom svetskom ratu moći da prisustvuju promociji dnevnika jednog od učesnika ovog boja Aleksandra V. Cvetkovića, koja će se održati u Memorijalnoj sobi Stevanu Sremcu i Branku Miljkoviću, 9. novembra.
