Još jedan deo rimskog akvadukta, dug 90 metara, otkriven na gradilištu u Nišu

U niškom naselju Pantelej, u Gornjomatejačkoj ulici, otkriven je još jedan deo rimskog akvadukta dug čak 90 metara, saopštili su Zavoda za zaštitu spomenika. Napominju da je dosadašnjim istraživanjima u potpunosti je istraženo ukupno oko 300 metara akvadukta i da je ustanovljena njegova trasa kojom se pijaća voda dopremala do nekadašnjeg Naissusa, ali da su konstatovani su i brojni primeri uništenja i oštećenja do kojih je dolazilo tokom različitih vrsta građevinskih radova proteklih decenija.

Kako objašnjavaju iz Zavoda, arheološko istraživanje ove parcele naručio je investitor „Highland invest doo“ Niš, a pre početka izvođenja građevinskih radova.

Ova istraživanja predstavljaju još jedan pozitivan primer da je moguće izbeći konflikt istovremenih interesa – interes za očuvanjem arheološkog nasleđa i interes za realizacijom razvoja – i da je moguće pronaći efikasno rešenje. Istovremeno, ova istraživanja predstavljaju još jedan primer da je za sve strane -višestruko svrsishodnije i efikasnije ukoliko se arheološka istraživanja sprovode pre početka izvođenja građevinskih radova – napominju iz Zavoda.

Ovo jedno od brojnih istraživanja koja su otkrila rimski akvadukt u Nišu, a bilo ih je 7 puta u poslednjih 5 godina.

Ono što ova istraživanja akvadukta izdvaja od drugih jeste što je na predmetnoj parceli otkriven akvadukt u dužini od preko impozantnih 90 m – poručuju iz Zavoza.

Objašnjavaju da je dosadašnjim istraživanjima u potpunosti je istraženo ukupno oko 300 m rimskog akvadukta i sa velikom sigurnošću je ustanovljena trasa ovog akvadukta.

Ono što nedostaje za bolje razumevanje sistema vodosnabdevanja grada Niša jeste rezervoar koji je bio odredište ovog akvadukta. S obzirom da su objekti poput rezervoara i cisterni u rimsko doba bili impozantni objekti, a da u pisanim i drugim izvorima od oslobođenja Niša od Turaka nemamo pisane tragove o tome, može se pretpostaviti da se cisterna nalazila na prostoru današnje Pantelejske kasarne, odakle je distributivnim akvaduktima sveža, pijaća voda dopremana do samog Naisusa i objekata unutar njega – ističu u Zavodu.

Napominju da su otkrića rimskog akvadukta sve učestalija, a da je to direktno povezano sa intenzivnim razvojem grada, te se može napraviti paralela sa rimskim periodom.

Najnovija arheološka istraživanja rimskog akvadukta potvrđuju značaj arheološkog nasleđa Niša i potvrđuju položaj današnjeg Niša kao jednog od retkih gradova u Srbiji koji baštine ovu vrstu arheološkog nasleđa (akvadukt). Rimski akvadukt predstavlja linijski arheološki objekat i može se direktno uporediti sa savremenim linijskim infrastrukturnim objektima iz oblasti vodosnabdevanja. Akvadukti predstavljaju značajne pokazatelje nivoa razvoja građevinarstva i inženjerstva u rimsko doba – poručuju arheolozi niškog Zavoda.

Objašnjavaju da se akvadukt sastoji iz dva glavna dela – keramičkog cevovoda i zidanog vodovodnog kanala, a da ona nisu u funkciji istovremeno već predstavljaju dve faze korišćenja.

Keramički je stariji može se, okvirno „smestiti“ u period kada antički Naisus dobija status municipijuma u okviru Rimske imperije, dok je zidani mlađi i vezuje se za razvoj antičkog Niša u vreme vladavine imperatora Konstantina.

Tokom sprovođenja brojnih arheoloških istraživanja ovog akvadukta, na žalost, konstatovani su i brojni primeri uništenja i oštećenja rimskog akvadukta do kojih je dolazilo prilikom izvođenja različitih vrsta građevinskih i infrastrukturnih radova u proteklim decenijama. Tako je i ovaj deo akvadukta, na delu njegovog pružanja ka gradu (van parcele na kojoj se sprovode predmetna istraživanja) – uništen ranijim građevinskim radovima – objašnjavaju arheolozi.

U istraživanjima učestvuju preko 15 arheologa, studenata arheologije i saradnika. Rukovodioci istraživanja su prof. dr Marko Janković, Odeljenje za arheologiju Filozofskog fakulteta BU i mr Aleksandar Aleksić, Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš

Gde su sve pronađeni delovi akvadukta?

Zavod je inače tokom maja 2025. godine sproveo istraživanja ove deonice akvadukta na trasi Železničke obilaznice oko Niša, na arheološkom lokalitetu Rimski akvadukt – Ardija.

Tokom decembra 2024. godine, takođe na arheološkom lokalitetu Rimski akvadukt – Gornjomatejevačka, Zavod je sproveo istraživanja akvadukta u okviru drugog gradilišta, na samo 100 m ka jugozapadu.

Takođe, ova trasa akvadukta je otkrivena i tokom zaštitnih istraživanja na gasovodu Niš-Dimitrovgrad 2023. godine nedaleko od Donjeg Matejevca, a pre toga 2022. godine na trasi nastavka Somborskog bulevara i 2020. godine na 2 gradilišta – na arheološkom lokalitetu Rimski akvadukt – Podvinik.