Niški arheolog upozorava na temelj Latinske crkve: „Preživela 1000 godina, da li će i nas“

Latinska crkva u Gornjem Matejevcu, jedina u celosti sačuvana prenemanjićka crkva iz 11. veka, izložena je nebrizi i divljoj gradnji, zbog čega joj je ugrožena statika i preti urušavanje, smatra niški istoričar umetnosti i arheolog Miša Rakocija. Upozorava da su ugaoni kameni blokovi izvađeni, da je temeljna zona potkopana i da istočna strana crkve „lebdi“, dok se uz samu crkvu gradi „čudan i neidentifikovani objekat“.

Kako tvrdi profesor Miša Rakocija, temeljna zona crkve je u zabrinjavajućem stanju, a stabilnost joj je ugrožena godinama nebrige i nedavnim aktivnostima.

Rakocija objašnjava da su temeljni ugaoni kameni blokovi u istočnom zidu izvađeni, dok upozorava da su baš oni ključni za stabilnost.

Situaciju dodatno pogoršava to što je uz crkvu, koja je zaštićena kao kulturno dobro od velikog značaja, započeta gradnja.

Latinska crkva u Gornjem Matejevcu je zapostavljena ali ne i zaboravljena od neobaveštenih i nedobronamernih. Započeta je gradnja čudnog objekta tako što je teški kamion-mešalica stao uz crkvu i istovario beton za buduću nedefinisanu građevinu. Bez stručne saglasnosti gradi se, na način da su ugrožene spomeničke karakteristike i statika 1000 godina stare crkve. Tome je doprinelo i prisustvo teškog kamiona-mešalice čiji rad stvara vibracije koje se prenose na temelje crkve. A temeljna zona crkve je u zabrinjavajućem stanju. Temeljni ugaoni kameni blokovi u istočnom zidu su na silu izvađeni, tako da se dobija utisak da istočna strana crkve „lebdi“. Temelji duž severnog zida su potkopani od strane divljih kopača, sada su izloženi kiši i daljem potkopavanju – navodi Rakocija.

Umesto da se saniraju ključni nedostaci, Rakocija navodi da postoji namera da se ispred crkve, u sred srednjovekovne nekropole, gradi “konstrukcija koja bi trebalo da sakrije crkvu od naroda”.

On naglašava da je za sanaciju potrebna samo „malo ljubavi i truda“, jer je neophodno hitno nadomestiti nedostajući kamen, sanirati temeljnu zonu i zatvoriti rupe koje napravljene.

Nakon višegodišnjeg istraživanja ove crkve, Rakocija je svoje nalaze publikovao u naučnom časopisu i time crkvi obezbedio mesto u najuglednijim svetskim knjigama o vizantijskoj arhitekturi, uključujući i kapitalno delo Arhitektura Balkana od Dioklecijana do Sulejmana Veličanstvenog Slobodana Ćurčića, penzionisanog profesora sa Prinstona.

Zbog toga apeluje na hitnu reakciju nadležnih.

Ako se hitno statički ne konsoliduje crkva, dobro bi bilo pre zime, otvara se mogućnost da budemo svedoci nemilog događaja i izgubimo jedinstvenu svetinju koja je preživela 1000 godina, ali ne i nas – zaključuje profesor Miša Rakocija.

Latinska crkva u Gornjem Matejevcu je, kako podseća Rakocija, jedina u celosti sačuvana prenemanjićka crkva koju su sazidali Vizantinci, što bi trebalo da je čini ekskluzivnom turističkom destinacijom.

Podsetimo, meštani Gornjeg Matejevca prijavili su krajem septembra da su počeli radovi kod Latinske crkve, koja je zaštićena kao nepokretno kulturno dobro od velikog značaja. Radovi, čija svrha i izvođač još uvek nisu zvanično potvrđeni, izazvali su sumnju da se na lokalitetu gradi privatni objekat, što bi bilo protivzakonito i narušilo integritet istorijskog spomenika.